Takiej książki o Puszczy Kampinoskiej jeszcze nie było!

Wydawać by się mogło, że o Puszczy Kampinoskiej napisano już tyle książek, że nic ciekawego i oryginalnego nie da się już wydać. Ale grupa pasjonatów udowodniła właśnie, że jest inaczej.

Efektem ich starań jest książka pt. „Puszcza Kampinoska. Opowieści o wydmach, mokradłach i sosnach. Przewodnik po krajobrazach przyrodniczo-kulturowych”. Jej oficjalną premierę wyznaczono na 18 listopada podczas Festiwalu Fotografii Przyrodniczej „Wizje Natury 2023”. Dzięki uprzejmości wydawnictwa Paśny Buriat ja miałem okazję zapoznać się z tą pozycją wcześniej.

Nie będę ukrywać, że początkowo byłem nastawiony do tej książki sceptycznie. W tytule książki pada bowiem hasło “przewodnik”, a moje dotychczasowe doświadczenie pokazuje, że zarówno w internecie, jak i na półkach księgarskich nowe publikacje przewodnikowe o Puszczy zazwyczaj mają charakter mocno odtwórczy i niewiele nowego można się z nich dowiedzieć. Na szczęście tym razem jest inaczej!

Pięknie już na pierwszy rzut oka

Pierwsze, co przykuwa w tej książce uwagę, to świetne zdjęcia Jacka Marka. Już z własnego doświadczenia doskonale wiem, że Puszcza Kampinoska może jest i cudna, ale uchwycenie tego nizinnego, leśnego piękna na kliszy jest bardzo trudne. A Jackowi Markowi wyszło to świetnie! Znakomicie potrafi on uchwycić nie tylko puszczańskie krajobrazy w szerokim kadrze, ale również unikatowe detale, które wielu turystom mogą umknąć. Co ważne, fotografiom tym nadano w książce wysoką rangę, bo jest ich sporo oraz zaprezentowano je w odpowiednio dużych rozmiarach. Szczerze mówiąc, można wręcz powiedzieć, że piękno tych fotografii nieco utrudnia lekturę, bo uwaga czytelnika co rusz przechodzi z tekstu na ilustracje. I jak się wreszcie oderwie wzrok od tych hipnotyzujących zdjęć, to można już zapomnieć, o czym się przed chwilą czytało.

Śmiało można zatem ocenić, że fotografie Jacka Marka to wystarczający powód, by nabyć tę książkę. Tym bardziej że na rynku księgarskim wciąż nie ma (nie wiedzieć czemu) albumu o Puszczy Kampinoskiej z prawdziwego zdarzenia.

Tekst również trzyma poziom

No, ale premierowa książka nie jest przecież albumem sensu stricte. Warstwa tekstowa również powinna być tu istotna. I jest!

Autorzy tekstu, Tomasz Związek i Szymon Jastrzębowski (których możecie kojarzyć z facebookowego profilu ZaPuszczeni), wpadli na bardzo oryginalny pomysł publikacji. Choć w tytule pada hasło przewodnik, to pozycja ta jest raczej luźno powiązana z tym gatunkiem. Przedstawiono tu bowiem sześć tzw. krajobrazów Puszczy, czyli rozdziałów, w których detalicznie przyjrzano się wybranym aspektom „Kampinosu”. I słowa detalicznie użyłem nie przez przypadek, bo uświadczycie tu wiedzę, którą znaleźć można nie w typowych przewodnikach, ale raczej w publikacjach naukowych. Ale spokojnie, autorzy zadbali równocześnie, by tekst był przystępny, zrozumiały i interesujący.

O czym zatem piszą? Dowiecie się m.in.:

• jak konkretnie powstawało to, co dziś nazywamy Puszczą Kampinoską,
• jakie unikatowe informacje o historii tego miejsca można wyczytać z analizy osadów pewnego jeziora,
• kto, jak i kiedy prezentował ten region na mapach i co można z nich odczytać,
• jak ważne w życiu Puszczy jest gnijące drzewo,
• kim byli budnicy i co to są budy,
• czy królowa kampinoskiej kniei, czyli sosna, różni się czymś od innych polskich sosen.

Plusy ujemne

Czymże byłaby jednak recenzja bez choćby odrobinki krytyki. Jeśli już miałbym się czegoś czepiać… trudno było mi nie odnieść wrażenia, że rozdział jest tu rozdziałowi nierówny. Jedne się wręcz pochłaniało, inne momentami nużyły dłużyznami (jak choćby historia pewnego podleśnego, co kradł kampinoskie drewno). No, ale z drugiej strony przekrój tematyczny książki jest na tyle duży, że trudno, aby każdy rozdział był dla każdego czytelnika jednakowo fascynujący.

Nieco raziły mnie też fragmenty, gdzie prezentowano subiektywne podejście do ochrony przyrody, dyplomatycznie krytykując przy tym pewne praktyki dyrekcji Kampinoskiego Parku Narodowego, choćby ochronę czynną. Aż się prosiło, by oddać tu głos również pracownikom KPN-u, po przecież oni również mają konkretne argumenty na poparcie swojej polityki przyrodniczej (o czym zresztą staram się pisać na łamach „Kuriera”). Książka niewątpliwie stałaby się wówczas znacznie ciekawsza i skłaniająca do refleksji.

Pozycja obowiązkowa

Ale – przekręcając słynny cytat filmowy – chodzi o to, by te minusy nie przesłoniły wam plusów. Wydana właśnie książka bez wątpienia powinna być obowiązkowym elementem biblioteczki każdego miłośnika Puszczy. Początkujący amatorzy „Kampinosu” znajdą tu przystępną wiedzę, która pozwoli im lepiej zrozumieć Puszczę. A ci, który uważają, że o tym wyjątkowym miejscu wiedzą już bardzo wiele, przekonają się, że jest jeszcze w Puszczy wiele rzeczy do odkrycia. I do takiego właśnie odkrywania „Kampinosu” książka ta jest znakomitym motywatorem.

A skoro o odrywaniu mowa… autorzy przedstawili tu wspomniane sześć „krajobrazów”. Po lekturze książki czuć jednak wielki niedosyt. Ileż to jeszcze kolejnych krajobrazów można by zgłębić! Mam zatem gorącą nadzieję, że książka okaże się wydawniczym sukcesem i zachęci autorów do napisania ciągu dalszego.