Skąd wzięły się buki w Puszczy Kampinoskiej?

Teoretycznie w tym regionie Polski być ich nie powinno, ale wytrawny obserwator dostrzeże w kampinoskiej gęstwinie tę charakterystyczną zieleń.

Ze szkolnych atlasów geograficznych wynika, że środkowe Mazowsze leży poza zasięgiem buka. Najbliżej Warszawy drzewo to można dostrzec gdzieś w okolicach Puszczy Kozienickiej.

Mowa oczywiście o zasięgu naturalnym, bo ze sztucznymi nasadzeniami jest już zupełnie inna bajka. To samo dotyczy zresztą świerków – tych w „Kampinosie” również być nie powinno, a jednak w wielu miejscach można wypatrzyć jego dorodne okazy. Tyle że kampinoskie buki ewidentnie wyglądają na młode drzewa. Czyżby więc zostały zasadzone za wiedzą i zgodą Kampinoskiego Parku Narodowego? Jeśli tak, to po co? Z tymi pytaniami zwróciłem się do Dyrekcji KPN.

Gdzie można wypatrzyć buki?

Ja natknąłem się na te drzewa tuż obok cmentarza w Wierszach, przy węźle szlaków czerwonego i żółtego (na fot.). Okazuje się jednak, że stanowisk tego gatunku jest więcej – m.in. w obwodach ochronnych Rózin i Kaliszki.

Skąd wzięły się buki w Puszczy?

Jak wyjaśnia Łukasz Tyburski z Dyrekcji KPN, restytucję buka w Kampinoskim Parku Narodowym rozpoczęto pod koniec lat 70. XX wieku. Taką decyzję podjęto po analizie danych historycznych, które wskazywały na występowanie tego gatunku w Puszczy Kampinoskiej na wyspowym stanowisku. Wspomina o tym w swym opracowaniu Kazimierz Heymanowski („Materiały do odtworzenia naturalnego składu gatunkowego drzewostanów Kampinoskiego Parku narodowego”, 1975) i Marek Ferchmin („Rola drzew i krzewów w zbiorowiskach leśnych Puszczy Kampinoskiej”, 1979). Informacje o stanowisku buków w uroczysku Ławki Bukowe koło Bielin przytacza m.in. Lechosław Herz w przewodniku po Puszczy Kampinoskiej.

Wprowadzanie do KPN buka w ostatnich dziesięcioleciach (w niewielkich ilościach) związane jest z realizowanym programem eliminowania gatunków obcych, głównie czeremchy amerykańskiej. Jest to jedna z podstawowych form zwalczania gatunków obcych. Dla wyeliminowania gatunku obcego na niektórych miejscach niezbędne jest sadzenie gatunków drzew zacieniających, które ograniczając dostęp do powierzchni gleby znacznie utrudniając odnawianie się gatunku niepożądanego.

Buk na terenie KPN został wprowadzony w ograniczonym zakresie na siedliskach świeżych i zwykle żyznych, co wynikało ze specyfiki mikrosiedlisk i wymagań gatunkowych.

Czy planowane jest sadzenie buka również w innych miejscach Puszczy?

Z uwagi na położenie Puszczy poza zwartym zasięgiem buka wprowadzanie tego gatunku na szerszą skalę wydaje się nieuzasadnione – wyjaśnia Łukasz Tyburski. Właściwości biocenotyczne gatunku – dobry wzrost pod okapem i szybkie zacienienie dna lasu – sprawiają, że buk jest bardzo przydatnym gatunkiem do ograniczania występowania drzew obcego pochodzenia (czeremchy amerykańskiej).

Nie ma jednoznacznej opinii w gronie naukowców botaników i leśników co do dalszego wprowadzania tego gatunku w KPN. Spodziewamy się, że zagadnienie to będzie rozważane w najbliższych latach w ramach opracowywania zaleceń dla realizowania zadań z zakresu ochrony czynnej realizowanej w ekosystemach leśnych.